40 jaar Mazijk de Petanque

Wijkse jeu de boules vereniging viert haar 40-jarig jubileum

Het begon allemaal op de Mazijk juni-juli 1985. Er werd al een tijdje op de Mazijk gebould door een aantal enthousiastelingen uit Wijk bij Duurstede die het spel in Frankrijk op vakantie hadden ontdekt. Gezellig op het grindveldje achter het terras van de Tapperij de Hoffbuurt, nu genaamd Café ’t Hoff. Onder leiding van Daan Kouveld en het genot van een drankje in de Tapperij, werd op 20 juli 1985 het initiatief genomen een vereniging op te richten. Op 3 september 1985 werd met aanwezigheid van een aantal nieuwe leden en een afvaardiging van de NJBB de vereniging Mazijk de Pétanque officieel opgericht in de voormalige boerderij De Stijgbeugel aan de Wijkersloot/Euvenpad. Daan Kouveld werd voorzitter, Thea Savelberg secretaresse (die nog steeds lid is) en Henk Kort penningmeester. Binnen een paar dagen was het ledenaantal gegroeid tot 43. 

Naast het spelen op de Mazijk op zaterdagmiddag kregen we de smaak te pakken en speelden we regelmatig met een aantal leden toernooien buiten Wijk bij Duurstede. We gingen o.a. naar Esch, IJsselstein, Zaltbommel en ook het Vrijhoftoernooi in Maastricht.

In de winterperiode werd gespeeld in de manege Zilvia’s Hoeve in Houten. Latere jaren gingen we in de winter naar Nieuwegein, waar we in het voormalig schippersinternaat speelden.

In 1990 was er een groot toernooi op de Mazijk met maar liefst 64 equipes (teams). Er werd niet alleen op het grindveldje gespeeld, maar ook langs de muren met beschutting van de platanen tot in het kasteelpark. De Mazijk werd te klein en het speelveld voldeed niet meer aan de eisen van de jeu de boulesbond NJBB. Meestal gingen we met een aantal leden voor de wedstrijden poepscheppen en ander vuil ophalen om de Mazijk bespeelbaar te maken.

In september 1997 kregen we de beschikking over een braakliggend terrein op Mariënhoeve achter de tennisbanen. Met veel vrijwilligers hebben we dat terrein bewerkt en 16 banen aangelegd die voldeden aan de eisen van de bond. Met deze eigen goedgekeurde banen konden we weer meedoen met officiële toernooien en zomercompetities. 

In het jaar 2000 heeft de club een grote bijdrage geleverd aan de festiviteiten van “Wijk 700” door, midden in de stadkern, jeu de boulesbanen aan te leggen voor demonstraties en wedstrijden. Op het kerkplein werd een vrachtwagenlading met zand uitgestrooid die door diverse leden van de club werd uitgeharkt tot een waar toernooiveld. Het was een succes, vele burgers van Wijk maakte voor het eerst kennis met het jeu de boulesspel en het ledenaantal steeg. 

In 2006 kwamen de ideeën om samen met de judovereniging een sporthal te laten bouwen waar beide verenigingen onderdak konden vinden. Die hal kwam er en wij hebben een aantal jaren kunnen genieten van een boulodrôme met 12 banen en een eigen kantine. Helaas hebben we de exploitatie niet kunnen volhouden en werd de hal gehalveerd. Van de overgebleven 8 overdekte banen maken we nog steeds dankbaar gebruik in de winter en bij slechte weersomstandigheden.

Nu weer even terug naar de Mazijk waar het allemaal begon.

Een historisch en mooie plek in de binnenstad van Wijk bij Duurstede. Ook een bijzondere unieke plek met Café ’t Hoff in het middelpunt van het Nederhofcomplex, dat door de edellieden van de bisschop in de jaren 1427 tot 1492 werd bewoond. David van Bourgondië zelf woonde in het kasteel, dat toen het Hoge Hof werd genoemd. Het monumentale Café ’t Hoff was een voormalig kaatsbaanhuisje. Balspelen zijn al heel oud er zijn gegevens van de Grieken en Romeinen bekend waar bal- en bol spelen met stenen of houten ballen werd gespeeld. Het balspel en kaatsen was heel populair in Frankrijk de tijd van Filips de Goede 1419-1467, ook een Bourgondische Hertog (David was een van zijn bastaardzonen). Het kaatsen werd gedaan met een leren bal (iets kleiner dan een tennisbal) die met de vlakke hand werd geslagen naar een tegenstander, via het dak of luifel van een gebouw. De bal moest met of zonder stuit teruggeslagen worden. Dit is de voorloper van het hedendaagse tennis en werd destijds veel beoefend door de adel en de geestelijken buiten en binnen in de kloosters. Bisschop David was een verknocht kaatser en was, naast het zelf spelen, ook toeschouwer om met zijn adellijke volgelingen vanuit het kaatsbaanhuisje het spel te aanschouwen. Als je het Café 't Hof‘ binnenkomt, dan zie je dat er binnen een aantal zuilen of pijlers staan die de ruimte in tweeën deelt. Het buitenste deel van het gebouw is later aangebouwd, als je dat nu wegdenkt dan kun je je voorstellen dat het overgebleven deel een galerij vormt. Dat open deel was nu de galerij waar de bisschop en zijn gevolg zat, met uitzicht op de kaatsbaan die voor hen langs liep. Je kunt het vergelijken met een moderne skybox. Dus naast het verspreiden van het Bourgondische leven (lekker eten en drinken) is het aan te nemen dat die Bourgondiërs het kaatsen uit Frankrijk hierheen hebben gebracht.

Het is interessant om te weten dat in die tijd het kaatsen als tijdverdrijf was toebedeeld aan de edelen, kloosterlingen en welgestelden. In de cafés werd er gedobbeld en op de binnenplaatsen speelden het volk en de soldaten jeu de boules. Dit ging vaak gepaard met weddenschappen en mondde soms uit in geweld, de adel en geestelijken mochten immers niet gokken. Zo was de adel bevoorrecht om onderling de spelen uit te wisselen en te verspreiden over Europa en ver daarbuiten. De gewone burgers hadden die mogelijkheden nog niet, waarschijnlijk zijn door de soldaten in de vele onderlinge oorlogen de balspelen verder verspreid. In de oorsprong van het jeu de boulesspel werd de bal met een aanloop gegooid naar een stek of staak (in de grond gestoken stokje) Pas in 1910 is in het havenplaatsje La Ciotat in de Provence het huidige Pétanque ontstaan. Een hele goede jeu de bouler, genaamd Jules le Noir, kreeg reuma en was daardoor niet meer in staat een aanloop te nemen om te gooien. Om hem toch te laten meedoen, werden er nieuwe regels vastgesteld die nu nog gelden. Pétanque kan vertaald worden als: een bal gooien met voeten aan de grond, ook de lengte speelveld, tussen 6 en 10 meter en ook de afmetingen en gewichten van de boules werden vastgelegd. Het is niet bekend of het volk en de soldaten in de tijd van David ook jeu de boules speelden op de Mazijk. 

Dit Pétanque spel wordt nu beoefend in meer dan 75 landen, in Nederland zijn er over de 18.000 spelers aangesloten bij de NJBB.

Het is bijzonder dat al meer dan 725 jaar geleden hier in wijk bij Duurstede op de Mazijk een balspel, het kaatsen, door edelen werd gespeeld. Op dezelfde plek werd, 40 jaar geleden, de vereniging Mazijk de Pétanque opgericht. Een anekdote om door te vertellen.

Op 3 mei houdt de jeu de boulesvereniging Mazijk de Pétanque een open dag om samen  het feest “Wijk 725 stadsrechten” en ons 40-jarig jubileum te vieren. Dit doen we uiteraard op de Mazijk. 

Iedereen is van harte welkom om even te kijken en mee te spelen van 11:00 uur tot 16:00 uur op de Mazijk.  Onze leden zullen aanwezig zijn om iedereen te verwelkomen. 

Joop van Os

activiteitencomissie@mazijkdepetanque.nl

Informatie verkregen uit Tijdschrift Historische Kring tussen Rijn en Lek (2013-47) en Jeu de boules document (2002) , geschreven door Henk & Martine Reesink